Innowacje - Przedszkole nr 51

OPIS ZASAD INNOWACJI
„ Odpowiedzialność, samodzielność, współpraca to podstawa bycia – w taki sposób Dalton uczy nas życia "

WSTĘP

Od września 2017 roku w Przedszkolu nr 51 „Jacek i Agatka" w Gdańsku jest realizowana w sferze organizacyjnej innowacja pedagogiczna, pt. „Odpowiedzialność, samodzielność, współpraca to podstawa bycia – w taki sposób Dalton uczy nas życia "   

Innowacja jest zaplanowana na okres od 1 września 2017 do 31 sierpnia 2019 r. i będą nią objęte wszystkie grupy wiekowe w przedszkolu.

,,Jeśli szanujemy dziecko i podążamy za jego możliwościami
to może ono zrobić więcej, niż od niego oczekujemy,
a wszystko co dziecko potrafi - nauczycielowi zrobić nie wolno."
(Helen Parkhurst)

Plan daltoński, którego prekursorem była amerykańska nauczycielka Helen Parkhurst, polega na indywidualnej pracy dziecka, dostosowanej do jego potrzeb i możliwości. W daltońskim podejściu do edukacji wolność i odpowiedzialność w zakresie działań podejmowanych przez dziecko są ze sobą spójne i nie funkcjonują oddzielnie. Helen Parkhurst uważała, że nie ma samodzielności bez szacunku dla różnic indywidualnych, nie ma współpracy bez poszanowania innych osób, z którymi współdziałamy lub musimy współdziałać. Ponadto, według niej, warunkiem prawidłowego nauczania dziecka wolności, samodzielności i współpracy jest stworzenie im przez nauczyciela przyjaznego środowiska. Koncepcja ta zyskała popularność dzięki temu, że umożliwia dostosowanie nauki do tempa i rzeczywistych możliwości dziecka, rozwija umiejętność podejmowania decyzji, wyrabia poczucie odpowiedzialności za wykonanie podjętego zadania, ale przede wszystkim budzi inicjatywę i samodzielność dziecka, zarówno w działaniu, jak i myśleniu.

GŁÓWNE ZAŁOŻENIA I CELE INNOWACJI

Koncepcja edukacji daltońskiej oparta jest na trzech założeniach:

• nauka samodzielności,
• nauka wolności,
• nauka współpracy.

Samodzielność w planie daltońskim oznacza, że dzieci same poszukują rozwiązań, sposobów rozwiązywania problemów i same wykonują zadania. Samodzielna praca sprawia, że dzieci są bardziej zmotywowane do działania i przezwyciężania własnych barier. Samodzielność stanowi także ważny czynnik dydaktyczno - organizacyjny. Gdy dzieci pracują samodzielnie robią to we własnym tempie oraz na poziomie im odpowiadającym. Ponadto nauczyciel ma więcej czasu by pomóc tym dzieciom, które tej pomocy potrzebują. Chęć brania odpowiedzialności i podejmowania inicjatywy jest naturalną potrzebą dziecka i można ją zaobserwować w każdej grupie wiekowej, chociaż jej forma jest ściśle związana z wiekiem oraz poziomem rozwoju intelektualnego dziecka.

Wolność (w przedszkolach preferowane jest w tym przypadku określenie: odpowiedzialność, ponieważ lepiej opisuje cel pedagogiczny). Dajemy dzieciom konieczną przestrzeń do rozwoju, oczywiście z uwzględnieniem indywidualnych predyspozycji każdego z wychowanków. Powierzamy zatem dzieciom odpowiedzialność za wyniki tego procesu oraz za sposób, w jaki ten końcowy wynik powstaje. Dzięki temu, akcent procesu dydaktycznego przesuwa się z wykonywania poleceń, niejednokrotnie bardzo czasochłonnych, w kierunku prawdziwego opanowania materiału. W procesie tym ważnym elementem jest kontrola.

Współpraca w koncepcji edukacji daltońskiej ma na celu rozwijanie umiejętności współpracy z każdym, a nie tylko z najbliższymi kolegami. Dzieci otrzymują propozycje zadań do wykonania w parach, wspólnie, drogą kompromisu i porozumienia, dokonują wyboru. Aby osiągnąć dany cel wspólnie musi między nimi dojść do komunikacji, co jest podstawą każdej współpracy.

Celem wprowadzanej innowacji pedagogicznej w pracy z dziećmi jest:

• samodzielność i swoboda w wykonywaniu działań,
• kształtowanie w sobie poczucia odpowiedzialności za siebie i innych,
• nabywanie umiejętności społecznych i podporządkowanie się ustalonym zasadom i regułom,
• realizowanie działań we własnym tempie i czasie,
• możliwość uczestniczenia przez dziecko jednocześnie w różnego rodzaju aktywnościach,
• nawiązywanie więzi z najbliższym otoczeniem społecznym,
• wdrażanie do ponoszenia konsekwencji za swoje czyny.

Plan daltoński doskonale przygotowuje dzieci do samodzielnej pracy w szkole i powoduje, że dzieci nawzajem motywują się do pracy, a przy tym nabywają kolejne umiejętności, nie tylko poznawcze, ale także uczą się współpracy pomagając sobie wzajemnie. Rozwija się też u dzieci motywacja wewnętrzna oraz umiejętność aktywnego słuchania. Dodatkowo u dzieci pracujących metodą daltońską częściej jest spotykana determinacja w dążeniu do celu oraz umiejętność radzenia sobie w najróżniejszych sytuacjach życiowych.

OPIS DZIAŁAŃ:
Proces dydaktyczno – wychowawczy w edukacji daltońskiej oparty jest na wizualizacji. Znajdujące się w sali kolorowe zdjęcia, obrazy czy piktogramy pozwalają dzieciom lepiej zrozumieć i zapamiętać zasady funkcjonowania w grupie. Kolorowe ilustracje to swego rodzaju instrukcje, które ułatwiają dziecku samodzielne wykonanie każdego zadania. Dzięki odpowiednio przygotowanym niestandardowym środkom dydaktycznym, organizacji przestrzeni, wydzieleniu miejsc do działań tematycznych i zgromadzeniu w nich odpowiednich materiałów dydaktycznych, dzieci mają ogromną szansę na swobodne, a zarazem samodzielne, podejmowanie działań.

W przedszkolu na pierwszym etapie wizualizacja obejmuje:

• Kolory dnia – każdy dzień tygodnia ma przypisany określony kolor: poniedziałek – czerwony, wtorek – niebieski, środa – pomarańczowy, czwartek – zielony, piątek – żółty, sobota oraz niedziela – biały. Każdego ranka w każdej grupie dzieci przesuwają suwak na określony kolor, symbolizujący aktualny dzień tygodnia.
• Listę obecności – na przygotowanej tablicy obecności (różne w zależności od inwencji nauczyciela) każde dziecko po przyjściu do przedszkola przykleja swoje imię. Sygnalizuje tym swoją obecność. Gdy idzie do domu zdejmuje swoje imię i odkłada je w wyznaczone miejsce.
• Plan dnia – na tablicy lub na specjalnie wyznaczonym miejscu znajduje się plan dnia. Zadaniem dziecka (dyżurnego) jest zaznaczanie odpowiedniej aktywności, np. śniadanie, zabawa dowolna, zajęcia z nauczycielką, wyjście na podwórko itp. W trakcie realizacji zadań , wraz z upływem czasu dzieci zaznaczają, które z zadań jest realizowane i jednocześnie , co jeszcze przewiduje się do końca dnia. Takie działanie z założenia ma budzić w dziecku poczucie odpowiedzialności za realizację poszczególnych elementów, a także przysparza się do poczucia bezpieczeństwa (dziecko wie dokładnie co po czym następuje, może sprawdzić ile aktywności zostało do końca dnia). Plan dnia obejmuje wszystkie grupy wiekowe.
• Zegar daltoński – pozwala na określanie czasu trwania danego działania. Systematyzuje pojęcie czasu u dzieci. Obejmuje wszystkie grupy wiekowe.
• Dyżury – dzięki nim określone są osoby pełniące dane dyżury. Wstępnie każda grupa ma 6 dyżurów: książki, łazienka, zabawki, tablica, posiłki oraz kącik plastyczny. Obejmuje grupy od 4- latków.
• Kalendarz urodzin– dzieci mają możliwość same kontrolować, kto kiedy obchodzi urodziny. Dzięki temu mogą poznać osoby obchodzące urodziny
  w tym samym miesiącu, co one. Utrwalają także wiedzę kto będzie jako następny obchodził urodziny, utrwalają nazwy pór roku i nazwy miesięcy. Obejmuje wszystkie grupy wiekowe.

 W dalszej kolejności wizualizacja obejmuje:

• Już potrafię – po osiągnięciu danej kompetencji, dziecko umieszcza swoje zdjęcie, imię lub symbol (w zależności od inwencji nauczyciela) przy piktogramie symbolizującym daną umiejętność. Obejmuje wszystkie grupy wiekowe.
• Tablice zadań – na nich dzieci posługując się kolorami dnia planują termin wykonania zadania, także zaznaczając wykonane zadanie. Każde dziecko posiada własną tygodniową kartę zadań, na której zaznacza zaplanowane Liczba zadań do wykonania w tygodniu jest różna w zależności od wieku i możliwości dzieci. Obejmuje grupy od 5- latków.
• Instrukcje czynnościowe – zwizualizowane kolejne etapy wykonania określonych zadań, z wykorzystaniem których dzieci podejmują samodzielnie aktywność. Obejmuje wszystkie grupy wiekowe.
• Pracę w parach – współpraca w parach wymusza na dzieciach konieczność komunikowania się oraz podejmowania wspólnego działania, co prowadzi do wypracowywania kompromisów. Co tydzień dziecko tworzy parę z innym kolegą, koleżanką (według wizualizacji na tablicy). W ten sposób uczy się, że można bawić się ze swoim przyjacielem, ale trzeba też nauczyć się współpracować z innymi, bez wykluczania kogokolwiek. Dzieci uczą się w ten sposób odpowiedzialności za wykonanie zadania przez siebie ale też drugą osobę. Obejmuje grupy od 4- latków.
• Prawą rękę – określenie lidera w danym dniu, do którego dzieci zwracają się
  w sytuacjach problemowych – uczą się pomocy koleżeńskiej. Obejmuje grupy od 4- latków.
• Sygnalizator – metoda przeniesionej uwagi obejmująca grupy wiekowe od 4- latków. Polega ona na wykorzystaniu kolorów do wizualizacji zachowania dziecka w sytuacji zadaniowej:
  • czerwony – oznacza, że dziecko ma pracować samodzielnie i zastanawiać się nad rozwiązaniem problemu / zadania,
  • żółty – oznacza, że dziecko, jeśli tego potrzebuje, może zwrócić się do prawej ręki lub innego dziecka o pomoc w rozwiązaniu problemu/zadania,
  • zielony – oznacza , że dziecko może podejść do nauczyciela po radę.

Nauczyciele mogą przygotowywać dodatkowe indywidualne propozycje z zakresu wizualizacji. Dodatkowo wdrażając poszczególne elementy pedagogiki planu daltońskiego przygotowują nowe pomoce dydaktyczne, m. in. instrukcje czynnościowe dbając o różnorodność wizualizacji form dziecięcej aktywności.

Po wdrożeniu wizualizacji poszczególnych elementów procesu edukacyjnego, na drodze obserwacji, analizy kart zadań i rozmów z dziećmi badane są efekty zastosowania innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych.

SPODZIEWANE EFEKTY:
Zakłada się, że dzieci objęte, co najmniej dwuletnim, oddziaływaniem wg pedagogiki planu daltońskiego osiągają samodzielność, są odpowiedzialne
i świadome swoich kompetencji, potrafią współpracować z każdym dzieckiem, samodzielnie dokonywać wyborów, planować swoje działania
i realizować je systematycznie. Plan daltoński doskonale przygotowuje dzieci do nauki w szkole oraz sprawia, że nie czują się one przytłoczone ilością obowiązków oraz ponoszeniem odpowiedzialności za własną pracę. Powoduje, że dzieci nawzajem motywują się do pracy, potrafią współpracować ale także pracować indywidualnie, a przy tym nabywają kolejnych umiejętności poznawczych w szybszy
i bardziej naturalny dla nich sposób.

EWALUACJA:
Raz na pół roku ewaluacja efektów wdrażanej innowacji (badanie skierowane zarówno do rodziców, jak i nauczycieli),

• Spotkania zespołu nauczycielskiego w ramach wdrażania planu daltońskiego,
• Przygotowanie przez nauczycieli portfolio dokumentującego wdrażanie innowacji w placówce,
• Przygotowanie i przedstawienie przez koordynatora na posiedzeniu rady pedagogicznej w czerwcu 2017 r. sprawozdania z efektów wdrażania innowacji,
• Uzyskanie certyfikatu placówki daltońskiej, który jest świadectwem stosowania rozwiązań organizacyjnych wpływających na osiągnięcie przez dzieci samodzielności, odpowiedzialności i umiejętności współpracy.